Waterkrachtcentrale Roeven

Pionier in Limburgse stroomvoorziening

Aan de Zuid-Willemsvaart in Nederweert, verscholen naast Sluis 15 in het buurtschap Roeven, staat een bijzonder stukje Nederlands industrieel erfgoed: de Waterkrachtcentrale Roeven. Deze kleine, maar historische centrale is een van de oudste waterkrachtcentrales van Nederland en vertelt het verhaal van technische vooruitgang in een tijd waarin elektriciteit nog lang niet vanzelfsprekend was.

Slim gebruik van stromend water

De centrale werd in 1919 gebouwd door Rijkswaterstaat als onderdeel van de aanleg van het Kanaal Wessem–Nederweert. Doordat het waterpeil in de Zuid-Willemsvaart moest worden verlaagd, ontstond er een verval van 1,8 meter tussen de Zuid-Willemsvaart en de aangrenzende Noordervaart. Dit niveauverschil werd benut om via een speciaal aangelegd voedingskanaal water te laten stromen door een Francisturbine, die vervolgens een generator van 30 kW aandreef.

Energie voor sluis én woningen

De opgewekte stroom werd gebruikt om Sluis 15 elektrisch te bedienen en voor de verlichting van nabijgelegen dienstwoningen – de allereerste huizen in Nederweert die op elektriciteit werden aangesloten. Een revolutionaire ontwikkeling voor die tijd.

De centrale werkte tot ongeveer 1949, waarna ze werd stilgelegd. Jarenlang raakte het gebouw in verval, totdat in 1992-1993 een volledige restauratie plaatsvond. Sindsdien werd de centrale weer operationeel en leverde zij jaarlijks tussen de 160.000 en 200.000 kWh aan duurzame stroom – genoeg om zo’n 70 huishoudens van elektriciteit te voorzien. Deze exploitatie werd beheerd door de Stichting Waterkrachtcentrale Roeven.

Een levend rijksmonument

Waterkrachtcentrale Roeven is aangemerkt als rijksmonument, en dat is niet zonder reden. Het gebouw én de originele technische installaties zijn grotendeels bewaard gebleven. De architectuur is typerend voor het begin van de 20e eeuw, met rode bakstenen, een tentdak met rode dakpannen, en een blokvormige opbouw die doet denken aan de oude transformatorhuisjes van destijds.

Binnenin vind je een schat aan techniek:

• Een verticale Francisturbine (ca. 1917–1919) van het Zwitserse Picard Piccet;
• De oorspronkelijke generator en bedieningspanelen van Heemaf uit Hengelo;
• Een asynchrone reservegenerator die sinds de restauratie wordt gebruikt;
• Een klassieke regulateur en veiligheidsmechanisme, waarbij een gewicht op zolder bij een storing automatisch de turbine afsluit via verstelbare leischoepen.
• Het originele binnenwerk is zelfs voorzien van een kleurcodering: zwarte onderdelen zijn origineel, later toegevoegde machines hebben andere kleuren. Daarmee is de centrale ook technisch gezien een waardevol tijdsdocument.

Techniek, geschiedenis en duurzaamheid in één gebouw

Nu wordt het systeem ingezet om extra water richting de Noordervaart te leiden, wat cruciaal is voor de landbouw en natuurgebied de Grote Peel in de regio. In de toekomst hopen we de waterkrachtcentrale weer in gebruik te nemen voor het opwekken van Groene Stroom. 

Kortom: Waterkrachtcentrale Roeven is méér dan een oud gebouw. Het is een tastbaar bewijs van innovatieve waterbouw, vroeg-elektrische techniek en duurzaam denken – al meer dan een eeuw. En het laat zien dat je met relatief bescheiden middelen een grote impact kunt maken.