Verruimde regeling mantelzorgwoningen Nederweert 2019

Artikel 1: definities

• Mantelzorg: Intensieve zorg of ondersteuning, die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt geboden aan een hulpbehoevende, ten behoeve van zelfredzaamheid of participatie, rechtstreeks voortvloeiend uit een tussen personen bestaande sociale relatie, die de gebruikelijke hulp van huisgenoten voor elkaar overstijgt, en waarvan de behoefte met een verklaring van een huisarts, wijkverpleegkundige of andere door de gemeente aangewezen sociaal-medisch adviseur kan worden aangetoond. Er moet sprake zijn van meer dan 8 uur verleende mantelzorg door de mantelzorger per week over een periode die langer duurt dan 3 maanden. Als een verklaring zoals hierboven bedoeld kan ook dienen mantelzorgbehoevende bekend is bij het gemeentelijk WMO-loket als zorgbehoevende.
• Huisvesting in verband met mantelzorg: Huisvesting in of bij een woning van één huishouden van maximaal twee personen, van wie ten minste één persoon mantelzorg verleent aan of ontvangt van een bewoner van de woning;
• Huishouden: Een of meer personen die in vast verband samenleven (eventueel met hun kinderen) waarbij het samenleven wordt gekenmerkt door continuïteit en verbondenheid.
• Zelfstandige woning: een complex van ruimten, krachtens zijn indeling geschikt en bestemd voor de huisvesting van één huishouden, met een eigen huisnummer en voordeur.
• Pre-mantelzorgwoning: zelfstandige woning waar in de toekomst huisvesting in verband met mantelzorg zal gaan plaatsvinden. Deze woning wordt nu al bewoond door de toekomstige;zorgverlener of zorgbehoevende. De toekomstig zorgbehoevende zal vanwege een geïndiceerde voortschrijdende aandoening of vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd (minimaal 65 jaar)in de toekomst hoogstwaarschijnlijk mantelzorg nodig hebben.
• Buitengebied: De gronden gelegen in het bestemmingsplan Buitengebied Nederweert en buiten de bebouwde kom gelegen postzegelplannetjes.

Artikel 2

Een aanvraag voor het realiseren van een zelfstandige pre-mantelzorgwoning wordt getoetst aan het
toetsingskader in deze regeling.

Toelichting

Aanleiding

In 2014 heeft Rijksoverheid de regels versoepeld voor woningen om mantelzorg gemakkelijker te maken. Als er mantelzorg geleverd wordt is een mantelzorgunit rechtstreeks toegestaan in bestaande bebouwing. In het buitengebied mag er zelfs 100 m2 bijgebouwd worden voor zo’n unit. Zo kunnen mensen langer thuis blijven wonen. De gemeente krijgt echter ook vragen van mensen waar nog geen mantelzorg geleverd wordt maar dat op termijn wel zo kan zijn. Tot nu toe werd dan inwoning als alternatief geboden. Bij inwoning ontstaat er geen tweede woning. Er wordt dan aan de hoofdwoning vast een ruime slaapkamer met zithoek en badkamer gerealiseerd. Er is geen eigen voordeur en een keuken is gezamenlijk. Voor de beheersing van de planvoorraad woningbouw heeft deze regeling de voorkeur. Ze leidt immers niet tot een toename van de woningbouwaantallen. Ze is ook heel goed handhaafbaar. Verhuur aan derden is minder aantrekkelijk omdat men ruimtes deelt. Het is echter ook een regeling waar weinig nog vitale mensen voor kiezen, zodat het doel om mensen langer thuis te laten wonen minder kans heeft om gehaald te worden. Een toenemende vraag van nog vitale mensen om te anticiperen op een situatie waarin zorg nodig is, vormt de concrete aanleiding om een verruimde regeling te gaan hanteren voor mantelzorgwoningen. De inwoonoptie blijft overigens gewoon bestaan.

Reikwijdte

Dit beleid ziet op aanvragen om omgevingsvergunning voor het buitenplans afwijken van het bestemmingsplan, zoals bedoeld in artikel 2.12 lid 1 sub a ten derde Wabo. Het is zowel in de bebouwde kom als in het buitengebied van toepassing. Ook voor al bestaande maar niet vergunde situaties kan toetsing aan dit beleid plaatsvinden daar waar dit aan de orde komt. Dit omdat dit beleid een versoepeling is ten opzichte van het oude beleid. Het gaat om woonsituaties waar nog geen mantelzorg wordt geleverd maar dit wel verwacht wordt. Indien er wel mantelzorg wordt geleverd is de woning immers rechtstreeks toegestaan op basis van het Besluit omgevingsrecht. De Verruimde regeling mantelzorgwoningen Nederweert is bedoeld als tijdelijke regeling. Er is nog geen ervaring met deze vorm van woningen en het is wenselijk om na twee jaar te evalueren. Dit zal in het eerste kwartaal van 2021 plaatsvinden.

Voor definities van mantelzorg wordt aangesloten bij de definitie in het gemeentelijk Beleid planologische kruimelgevallen onder de Wabo, 2018.

Verhouding met woningbeleid in de regio en provincie

De gemeente Nederweert heeft afspraken gemaakt met zes andere gemeenten in de regio Midden-Limburg over de nog te bouwen woningen in de Structuurvisie Wonen, Zorg en Woonomgeving 2014.
De gemeente Nederweert dient het aantal woningbouwplannen te beperken, en ze beter aan te laten sluiten op de behoefte. Er is steeds meer behoefte aan het bouwen voor doelgroepen, waaronder senioren en minder aan reguliere eengezinswoningen. In dit geval wordt er gebouwd voor senioren en zorgbehoevenden en gaat het daarnaast om tijdelijke units. Deze tellen wel mee in de woningaantallen. Het betreft echter tijdelijke woningen die op een later moment weer worden weggenomen.
Gelet op de kosten van een mantelzorgunit, de proceduretermijn van een half jaar en de voorwaarden die de gemeente stelt, verwachten we op jaarbasis maar een beperkt aantal aanvragen (minder dan 10). Pre-mantelzorgwoningen dienen een maatschappelijk doel, ze faciliteren het langer thuis kunnen wonen van ouderen maar ook van mensen met een voortschrijdende aandoening. Ze maken het mogelijk dat er vroegtijdig al een duurzame oplossing wordt gerealiseerd. Dit voorkomt dat mensen moeten wachten tot mantelzorg nodig is en dan op korte termijn en onder zwaardere omstandigheden een oplossing moeten zoeken. De regeling zorgt voor een gemakkelijkere en zachtere overgang naar een woonsituatie waarin mantelzorg nodig is.
De regeling sluit aan bij het actuele provinciale woonbeleid. In het rapport ‘Beweging op de woningmarkt’ geeft de provincie aan dat er meer ruimte moet komen voor flexibiliteit en maatwerk in het woonbeleid. Voor woningbouwplannen die voorzien in een kwalitatieve behoefte, dient in beginsel ruimte te zijn. Het actuele provinciale beleid krijgt nog een nadere vertaling in de nieuwe Structuurvisie Wonen. De vaststelling daarvan is voorzien voor medio 2019.

Verhouding met mantelzorgbeleid in de regio en daarbuiten

In de regiogemeenten waarmee Nederweert afspraken heeft gemaakt over de woningbouw is nog geen beleid voor premantelzorgwoningen. In andere gemeenten bestaat een dergelijke regeling wel.
Bijvoorbeeld in de gemeenten Boekel, Oss, Bernheze en Berg en Dal is een dergelijke regeling van kracht. De regeling van Bernheze is erg ruim. Met de overige drie gemeenten heeft overleg plaatsgevonden. Boekel en Oss hanteren een periode waarbinnen een voortschrijdende aandoening tot een daadwerkelijke mantelzorgvraag moet leiden. Bij Boekel is dat 2 a 3 jaar, of wordt gekeken of maatwerk mogelijk is. Bij Oss is dat maximaal 5 jaar. De gemeente Berg en Dal vergunt ook zonder aandoening een pre-mantelzorgwoning maximaal tien jaar vanaf een leeftijd van 67 jaar.
De gemeente Nederweert heeft onderzocht of het mogelijk is om door een deskundig persoon of instantie te laten vaststellen wanneer de mantelzorgbehoefte intreedt bij een persoon met een voortschrijdende aandoening. Dit blijkt niet mogelijk. Het is van veel factoren afhankelijk en weinig betrouwbaar. Dat levert onduidelijkheid op en dat is niet wenselijk. Gelet hierop is gekozen om een ruime termijn aan te houden van 20 jaar, zodat redelijkerwijs binnen die termijn een mantelzorgvraag ontstaat.

Verhouding met beleid nieuwe bebouwing in het buitengebied

In het buitengebied en de bebouwde kom is het bouwen van nieuwe bebouwing begrensd door bestemmingsplanregels en beleid. In de bebouwde kom zijn die grenzen met name functioneel van aard; bebouwing dient naar aard en omvang geschikt te zijn voor haar functie. In het buitengebied speelt echter ook dat het groen en open hoort te zijn. Extra bebouwing dient enkel toegevoegd te ;worden als ze gecompenseerd wordt door nieuwe beplanting, sloop, of een bijdrage in het kwaliteitsfonds. Dit conform de Aanvullende structuurvisie nieuwe bebouwing in het buitengebied.
Aanvragers worden gewezen op het belang van overleg over de inpassing met buren in verband met privacy van aangrenzende woningen. Voor maatschappelijke functies is de compensatie een kwestie van maatwerk, het gaat namelijk om diverse functies, van een kinderspeelplaats tot een natuurbegraafplaats. Omdat het hier gaat om één en dezelfde functie, namelijk mantelzorgwoningen, wordt er met dit beleid in een uniforme regeling voorzien.
In het bestemmingsplan Buitengebied Nederweert bestaat een overgangsregeling voor bebouwing als er al meer bestaande bebouwing is dan toegestaan volgens de planregels. Nieuwbouw bij een woning in die situatie is toegestaan als eerst het dubbele aantal meters wordt gesloopt dan er wordt gebouwd.
Voor nieuwe woningen in het buitengebied is 2.000 m2 sloop vereist volgens de Aanvullende  structuurvisie nieuwe bebouwing in het buitengebied. Die regeling is van toepassing op permanente woningen. Hoewel het hier om tijdelijke woningen gaat, betreft het wel een langere periode (max 20 jaar). Het is niet redelijk om minder dan dubbele sloopmeters te vragen voor een woning die regulier meetelt in de woningcontingenten en zo lang aanwezig blijft, in verhouding tot de eisen die aan een permanente woning in het buitengebied worden gesteld.

Artikelsgewijze toelichting

Artikel 2

Omdat het gaat om een tijdelijke woning, dient deze verplaatsbaar te zijn, zodat deze aan het einde van de termijn ook verwijderd kan worden.
Voor de maximale oppervlakte van de unit wordt aangesloten bij de maximale oppervlakte voor een mantelzorgwoning uit het Besluit omgevingsrecht (Bor).
Uitgangspunt van een pre-mantelzorgwoning is dat ze ook geschikt moet zijn voor het bieden van de mantelzorg, dat is immers de reden dat ze wordt toegestaan. Dat houdt in dat ze dichtbij de hoofdwoning moet zijn gelegen. Bij een afstand van 20 meter is er nog de mogelijkheid om elk een eigen terras en leefruimte te hebben en is het mogelijk om vaak tussen de woningen heen en weer te gaan, ook bij slechte weersomstandigheden. Een afstand van 20 meter is groot genoeg om rekening te houden met bestaande bebouwing en eventuele andere obstakels. Deze afstand van 20 meter geldt tussen de dichtstbijzijnde gevels van bestaande woning en premantelzorgwoning. Mochten  zich desondanks situaties voordoen waarbij een afstand van 20 meter voor een of meer belanghebbenden gevolgen zou hebben die wegens bijzondere omstandigheden onevenredig zijn in verhouding tot de met deze beleidsregel te dienen doelen, dan bestaat de mogelijkheid om hiervan af te wijken (hardheidsclausule artikel 4.84 Algemene wet bestuursrecht).
Hoofdregel in het buitengebied is dat een woning met een kap wordt opgericht. Dit vanwege het landelijke karakter van een kap. Er bestaan mantelzorgunits met plat dak en met kap. Gelet op de beperktere voorraad van verplaatsbare mantelzorgunits die voor een specifieke doelgroep worden gemaakt, is een kap niet verplicht voor mantelzorgunits in het buitengebied. Het gaat immers ook om kleinere gebouwen die als bijgebouw bij de woning gezien kunnen worden. Een bijgebouw bij een woning hoeft in het buitengebied geen kap te hebben.
De sloop benodigd voor het oprichten van nieuwe bebouwing kan plaatsvinden op het eigen perceel of op een locatie elders. De sloop dient gemeld te worden aan de gemeente zodat controleerbaar is dat het gaat om bebouwing die niet herbouwbaar is en ook inderdaad gesloopt is.

Gevolgen, afstemming en evaluatie

De gevolgen van het beleid zijn beperkt. De verwachting is niet dat er grote aantallen aanvragen binnenkomen. Er zijn ook nooit grote aantallen verzoeken voor inwoning geweest.
Het beleid is ambtelijk afgestemd met de regiogemeenten en de Woningvereniging Nederweert (WVN). Bij de gemeente bekende verzoekers zijn op de hoogte gebracht van de inhoud van de regeling en de doorlooptijd van de procedure. Voor de WVN is interessant in hoeverre deze regeling effect zal hebben op de doorstroom binnen hun woningbezit. Op voorhand verwachten we dat het effect gering zal zijn en dat er vooral vanuit een situatie van eigen woningbezit gebruik gemaakt gaat worden van de regeling. Bij de evaluatie zal dit duidelijk worden.
De regeling kan worden gezien als een pilot en geldt voor de duur van twee jaar. Gelet op de tijdelijke aard van het beleid kiezen we ervoor de regeling nu niet in een breder verband te bespreken. Dit doen we bij de evaluatie en eventuele definitieve vaststelling van het beleid over twee jaar. Dit geeft de mogelijkheid om aan de hand van concrete aanvragen ervaring op te doen met de voors en tegens en de werkbaarheid van het verruimde beleid. Ook voor de burger ontstaat zo een bekendheid met het beleid die bij de evaluatie meegenomen kan worden. De evaluatie zal in het eerste kwartaal van 2021 bij de gemeenteraad aangeboden worden. Dat betekent dat in de maanden daarvoor bespreking van het beleid in breder verband kan plaatsvinden en dat er al een aantal vergunningen het volledige 
vergunningtraject zullen hebben doorlopen. De gemeente houdt ook een lijst bij van de vergunde premantelzorgwoningen zodat na 20 jaar controle op het gebruik mogelijk is.