Lesbrief Basisonderwijs groep 6-7-8

Achtergrondinformatie (voor de leerkracht)

De Peel‑Raamstelling was een Nederlandse verdedigingslinie, aangelegd in 1939‑1940, bedoeld om een Duitse aanval in het zuiden tegen te houden of in ieder geval te vertragen. 

De stelling liep van de Raam bij Grave, via de Peel en onder andere langs Nederweert en Weert, tot aan Budel‑Dorplein (bij de Belgische grens). 

Belangrijke onderdelen zijn: kazematten (betonnen bunkers met schietgaten), anti‑tankgrachten, wegenversperringen, natuurlijke barrières (zoals moerassen, veengebieden), kanalen, en de mogelijkheid tot “inundatie” (onder water zetten van land) om vijandelijke troepen te vertragen. 

In Nederweert liggen verschillende typen kazematten, schuttersputjes, sluizen etc., maar sommige zijn gesloopt, andere zijn privé‑domein of slecht zichtbaar. 

De Peel‑Raamstelling hield echter geen langere tijd stand: op 10 mei 1940 werd hij vrijwel direct doorbroken. 

Websites:

www.monumentenregister.cultureelerfgoed.nl

www.monumenten.nl

www.heemkundenederweert.nl

Lesdoelen

Leerlingen:

  • begrijpen wat een verdedigingslinie is, en waarom de Peel‑Raamstelling is aangelegd;
  • kunnen benoemen wat de onderdelen zijn (kazematten, anti‑tankgracht, inundaties, natuurlijke barrières) en hoe die functioneerden;
  • ontdekken waar sporen van de Peel-Raamstelling in hun eigen omgeving (Nederweert) te vinden zijn;
  • kritisch nadenken: wat werkte wel/niet, waarom hield de stelling zo kort stand;
  • vaardigheden oefenen: kaartlezen, werken met bronnen, samenwerken.

Lesactiviteiten

Les 1: Inleiding & bronnen onderzoeken

Duur: ± 45 minuten

Activiteiten:

Introgesprek: 

Wat denken leerlingen wanneer je zegt “verdedigingslinie”? Welke voorbeelden kennen ze (misschien uit boeken, games, films)?

Vertel het verhaal:

Gebruik de achtergrondinformatie, eventueel met kaart van de Peel‑Raamstelling. Leg uit wanneer, waarom en hoe hij is aangelegd.

Bronnen bekijken:

  • Foto’s van kazematten te Nederweert (bijvoorbeeld van Monumenten.nl: Kazemat 61, Kazemat 17)
  • Kaartmateriaal waarin je de ligging ziet van de stelling, kanalen, moerassen.
  • Krantenartikel “Peel‑Raamstelling hield amper 24 uur stand” uit De Limburger www.limburger.nl
  • Vragenspel / Denk‑vragen:
    • Waarom werd juist daar gekozen voor bepaalde delen van de stelling?
    • Wat zijn natuurlijke barrières en waarom zijn die handig?
    • Hoe zou je als soldaat een linie verdedigen als je kazematten hebt, maar de vijand komt met tanks etc.?

Les 2: Kaarten, plattegrond & veldwerk

Duur: ± 45‑60 minuten

Activiteiten:

Kaart lezen

Laat leerlingen kaarten zien van de omgeving Nederweert (historisch en nu), met daarin de stelling getekend. Laat ze de belangrijkste onderdelen op de kaart zoeken: anti‑tankgracht / kanalen, kazematten, stroken moeras/moerasgebieden (De Peel), wegen, locaties waar versterkingen stonden.

Werk in groepjes

Elk groepje krijgt een opdrachtkaart: “vind ten minste 2 plekken in Nederweert waar kazematten stonden / staan”, “onderzoek wat van die kazemat nu zichtbaar is / wat ermee gebeurd is”, “bedenk een eigen verdediging”, etc.

Veldwerk / wandeling

Indien mogelijk, een wandeling langs sporen van de Peel‑Raamstelling in Nederweert. Laat leerlingen foto’s maken, schetsen, meten (afstanden, ligging), vergelijken met kaart.

Les 3: Reflectie en creatieve verwerking

Duur: ± 45 minuten

Activiteiten:

Discussie

Waarom hield de stelling zo kort stand? Wat waren de zwakke plekken? Wat zou je anders doen als je de stelling nu moest ontwerpen?

Creatieve opdracht

  • Poster maken: “Herinnering Peel‑Raamstelling Nederweert”
  • Stripverhaal: het verhaal van 10 mei 1940, gezien door de ogen van een kind in Nederweert
  • Bouwmodel: een schaalmodel van kazemat + anti‑tankgracht + verdedigingswal
  • Presentaties: groepjes presenteren hun posters / strips / modellen.

Verwerking / Huiswerk

Laat leerlingen een korte schrijfopdracht maken: “Wat betekent eerbetoon aan oorlogsslachtoffers en waarom is het belangrijk sporen te bewaren?”

Of laat ze interviews doen met buurtbewoners (indien mogelijk) over de stelling of wat zij weten van de Tweede Wereldoorlog in de regio.

Foto‑opdrachten: ga op pad met ouders of familie, zoek sporen, maak foto’s, noteer wat je ziet.

Materialen & Middelen

  • Kaarten (oud en nieuw) van Nederweert en omgeving; Arial‑foto’s via internet
  • Foto’s van kazematten in Nederweert, sporen langs kanalen etc. (Monumenten.nl etc.) Monumenten.nl.
  • Krantenartikelen als leesmateriaal (gemakkelijk taalniveau)
  • Meetlint of rolmaat, papier, krijt/marc Markers voor schetsen
  • Materialen voor modelbouw: karton, hout, klei, etc.

Excursies / Gastsprekers

  • Bezoek aan een kazemat in Nederweert om te laten zien wat het is, de bouw, locatie, zichtbaarheid.
  • Audiotour; Fiets en wandelroute ‘Peelraamstelling & Kanalenviersprong’ een audiotour langs de sporen (kanalen, kazematten) in Nederweert van ongeveer 12 km.
  • Gastspreker van Heemkundevereniging Nederweert over de Peel‑Raamstelling. www.heemkundenederweert.nl